Δρ. Γαρυφαλιά Καρπόνη
Το μελάνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου του δέρματος. Αναπτύσσεται κυρίως από κύτταρα που παράγουν τη χρωστική που δίνει στο δέρμα το χρώμα του (μελανίνη). Συνήθως, εμφανίζεται ως κηλίδα στο δέρμα ή μπορεί να αναπτυχθεί πάνω σε προϋπάρχουσα ελιά (σπίλος).
Επιδημιολογικά δεδομένα του 2020, αναφέρουν 325.000 νέες περιπτώσεις μελανώματος παγκοσμίως και περίπου 57.000 άτομα κατέληξαν από τη νόσο. Στην Ελλάδα το μελάνωμα αποτελεί τη 14η πιο συχνή κακοήθη νεοπλασία, καθώς το 2020 αναφέρθηκαν 1.313 νέες περιπτώσεις μελανώματος.
Γνωρίζετε ότι…
♦ Ο κίνδυνος μελανώματος αυξάνεται με την ηλικία. Ωστόσο, το μελάνωμα συναντάται ακόμη και σε άτομα <30 ετών (αποτελεί τον δεύτερο πιο συχνό καρκίνο σε άτομα 15-34 ετών).
♦ Οι άντρες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη μελανώματος. Παράγοντες όπως μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο και μικρότερη προστασία από αυτόν, καθώς και το πιο παχύ δέρμα με λιγότερο υποδόριο λίπος σε σχέση με τις γυναίκες, λειτουργούν ως επιπρόσθετα επιβαρυντικά.
Παράγοντες κινδύνου
◊ Υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV), είτε προερχόμενη από τον ήλιο, είτε από λαμπτήρες για τεχνητό μαύρισμα (solarium).
◊ Ανοιχτό δέρμα. Η παρουσία λιγότερης μελανίνης στα ανοιχτόχρωμα δέρματα συνεπάγεται λιγότερη προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Ωστόσο, το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί και σε πιο σκουρόχρωμα δέρματα.
◊ Ιστορικό ηλιακού εγκαύματος.
◊ Διαμονή κοντά στον ισημερινό (πιο κάθετες ακτίνες του ήλιου) ή σε υψηλότερο υψόμετρο (πιο αραιή ατμόσφαιρα, άρα λιγότερη προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία).
◊ Παρουσία πολλών ή ασυνήθιστων σπίλων.
◊ Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος.
◊ Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Διάγνωση
Η διάγνωση του μελανώματος πραγματοποιείται από εξειδικευμένο ιατρό (δερματολόγο, χειρουργό ή ογκολόγο) και βασίζεται στον οδηγό ABCDE:
- Asymmetry (ασυμμετρία στο σχήμα του σπίλου)
- Border (ασαφή όρια)
- Color (ανομοιομορφία του χρώματος)
- Diameter (διάμετρος)
- Evolving (εξέλιξη και μεταβολή του σπίλου)
Μέτρα Πρόληψης
Η πρώιμη διάγνωση του μελανώματος και οι νέες θεραπείες έχουν οδηγήσει σε εξαιρετικά θεραπευτικά αποτελέσματα με πενταετή επιβίωση >90%.
⇒ Προστατευόμαστε από τις υπεριώδεις ακτίνες όλο το χρόνο καθώς αυτές μπορούν να φτάσουν σε μας μέσω αντανάκλασης από επιφάνειες όπως το νερό, το τσιμέντο.
⇒ Παραμένουμε κατά το δυνατόν περισσότερο στη σκιά.
⇒ Επιλέγουμε ρούχα που καλύπτουν όσο γίνεται, τα χέρια και τα πόδια μας.
⇒ Φοράμε καπέλο.
⇒ Φοράμε γυαλιά ηλίου με κατάλληλους φακούς που μπλοκάρουν τις ακτίνες UVA και UVB.
⇒ Χρησιμοποιούμε καθημερινά αντηλιακό με κατάλληλο παράγοντα προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία (μεγαλύτερο από SPF 15 και ιδανικά άνω του SPF 30).
⇒ Αποφεύγουμε το τεχνητό μαύρισμα.
Θεραπεία
Καθώς το μελάνωμα μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορες μορφές και να έχει διαφορετικές επιπτώσεις σε κάθε άτομο, η θεραπεία πρέπει να είναι εξατομικευμένη για να είναι αποτελεσματική.
Η εξατομικευμένη θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους, όπως η χειρουργική εξαγωγή του όγκου, η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του σταδίου του μελανώματος, της τοποθεσίας του, της ηλικίας και της γενικής κατάστασης του ασθενούς.
Τα τελευταία χρόνια, έχει αποδειχθεί ότι το μελάνωμα μπορεί να φέρει αλλοιώσεις (μεταλλάξεις) σε μια ομάδα συγκεκριμένων γονιδίων. Έναντι αυτών των γονιδιακών αλλοιώσεων υπάρχουν διαθέσιμες ειδικές θεραπείες. Με αυτόν τον τρόπο, περιορίζεται ο πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων ή εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότερη ανοσολογική, αμυντική απάντηση του οργανισμού έναντι του καρκίνου.
Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας σε περίπτωση που πάσχετε από μελάνωμα και σας έχουν συστήσει γονιδιακό έλεγχο.
Να θυμάστε:
🙁 Οποιαδήποτε αλλαγή στο χρώμα του δέρματος μετά από έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι σημάδι τραυματισμού και όχι υγείας.
🙂 Απευθυνόμαστε στο δερματολόγο μας τακτικά αλλά και σε περίπτωση που παρατηρήσουμε αλλαγές στο δέρμα μας.
Με στοιχεία από ΕΟΔΥ, 2023
Γαρυφαλιά Καρπόνη, MSc, PhD
Μοριακή Βιολόγος-Γενετίστρια
Επιστημονικά υπεύθυνη Τμήματος Μοριακής Διαγνωστικής