Δημήτρης Χατζημπούγιας MD,MSc,PhD
Τον Παθολογοανατόμο θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε και «Μορφολόγο», καθώς θέτει διαγνώσεις μελετώντας εικόνες στο μικροσκόπιο, υπό την μορφή πλακιδίων.
Ο συνδυασμός των χρωμάτων (χρωστικών) που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριο για να χρωματίσουμε τα κύτταρα, καθιστούν μια συγκεκριμένη χρωστική που αποκαλείται Αιματοξυλίνη/Εωσίνη (εξού και ο όρος πλακίδια Αιματοξυλίνης/Εωσίνης).
Επειδή ζούμε στην εποχή όπου η μοριακή ανάλυση των ιστών εξελίσσει ταχέως τις γνώσεις μας σε ποικίλες ασθένειες (συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου), καλούμαστε να αναρωτηθούμε σήμερα, πόσο σχετική είναι η μορφολογία των ιστών (που πάσχουν), άρα η διάγνωση με βάση την μορφολογία και όχι μόνο με βάση την μοριακή γονιδιακή ανάλυση.
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πως η εκτίμηση της μορφολογίας με βάση τα πλακίδια Αιματοξυλίνης/Εωσίνης, σε συνδυασμό με την Ανοσοϊστοχημεία και τις μοριακές γονιδιακές αναλύσεις, μεταμόρφωσαν τον τρόπο που ασκείται η Παθολογοανατομική σήμερα, καθώς μπορούμε και παρέχουμε πλέον ακόμα πιο ακριβείς, αξιόπιστες πληροφορίες στον Κλινικό Θεράποντα Ιατρό, ή την Κλινική Ομάδα Φροντίδας γενικότερα.
Αλλά ακόμα και σήμερα η μορφολογική εκτίμηση των ασθενειών μέσω της ιστολογικής εξέτασης, μας βοηθάει με καταλυτικό τρόπο να αποφασίσουμε ποια είναι η σωστή διάγνωση.
Διακρίνοντας το μέγεθος των κυττάρων (μικρό, μεσαίο, μεγάλο) μας βοηθάει να υποπτευθούμε ένα λέμφωμα.
Το χρώμα του κυτταροπλάσματος, το σχήμα του πυρήνα, το πυρήνιο, η διάταξη των κυττάρων και το οργανοειδές πρότυπο ανάπτυξης μας βοηθάνε να επιλέξουμε την κατάλληλη Ανοσοϊστοχημική εξέταση, όπως για την διάγνωση σαρκωμάτων.
Στην περίπτωση ενός καρκίνου, ακόμα κι αν το PET/SCAN δεν αναδεικνύει παρουσία μετάστασης σε λεμφαδένα, η εύρεση καρκινικών κυττάρων μέσα στα λεμφαγγεία δείχνει την σημαντική πιθανότητα μετάστασης σε λεμφαδένα σε απώτερο χρόνο.
μετάσταση καρκίνου σε λεμφαδένα
Η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη, βασίζεται κυρίως στην ιστολογική εξέταση, καθώς με αυτήν ο έμπειρος παθολογοανατόμος μπορεί να ξεχωρίσει την ατροφία, από την υπερπλασία ή τον 3+3 προστατικό καρκίνο (Gleason 6).
Μια απλή ιστολογική (δηλαδή μορφολογική) εξέταση μπορεί να μας δώσει πλήθος σημαντικών ευρημάτων για τον προσδιορισμό της διάγνωσης και πρόγνωσης μιας ασθένειας.
Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το μέλλον φαίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο. Η ανοσοθεραπεία, η επικουρική χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία αλλάζουν/τροποποιούν τα καρκινικά κύτταρα. Και σε αυτές τις πολύπλοκες περιπτώσεις η μορφολογία μπορεί να συνεχίσει να συμβάλει καταλυτικά στην διαμόρφωση του θεραπευτικού πλάνου.
Η μορφολογία σε ορισμένες περιπτώσεις «δείχνει» ποιος είναι ο πιθανότερος γονότυπος της νόσου.
Για παράδειγμα ένας καρκίνος του παχέος εντέρου με πυκνές αθροίσεις φλεγμονωδών κυττάρων (λεμφοκυττάρων) θέτει την υπόνοια για σύνδρομο Lynch.
Ή ένα καρκίνωμα του νεφρού τύπου ΙΙ με ηωσινόφιλα πυρήνια θέτει την υπόνοια κληρονομικής διαταραχής (κληρονομική λειομυομάτωση και νεφροκυτταρικός καρκίνος).
Θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην υπογραμμίσουμε την πολύτιμη συμβολή της μορφολογικής εκτίμησης, κατά την διάρκεια ενός χειρουργείου. Την εξέταση δηλαδή που αποκαλούμε συχνά «ταχεία βιοψία».
Συνδυάζοντας λοιπόν την αξία της γνώσης της μορφολογίας, με τις Ανοσοϊστοχημικές και Μοριακές γονιδιακές αναλύσεις, δίνουμε στους εαυτούς μας και κατ’ επέκταση στους ασθενείς μας την μέγιστη δυνατή πληροφορία, άρα και την βέλτιστη δυνατή θεραπευτική επιλογή.